Leven als een Cubaan

Het was tijd om de klinkertjes van Trinidad te verruilen voor een stadje met veel historie: Santa Clara. In deze stad hadden Fidel en consorten een trein van Batista ingenomen die vol zat met munitie. Deze trein met inhoud, was cruciaal voor de overwinning van de rebellen,  niet lang daarna namen ze de macht over. Een belangrijke historische plek dus. Veel reizigers die ik tegen kwam, zeiden dat je bussen toch wel zeker een dag van te voren moest boeken, ik had daar tot nog toe niet naar geluisterd, maar besloot het nu wel te doen. Prompt werd me verteld dat de bus vol geboekt was, maar dat ik wel op de reservelijst kon. Ik besloot dat maar te doen, mocht het niet lukken dan staan er bij het busstation altijd mensen die taxi's aanbieden, dus komen zou ik er wel. Het trof mijn verbazing dat ik de volgende ochtend gewoon de bus in kon zonder dat er naar mijn naam gevraagd werd. Zo zie je maar, ik denk dat anderen afgeschrikt werden door het feit dat ze op een lijst moeten.

Eenmaal in de bus zat ik naast een Frans meisje, met de mooie naam, Aria, dat goed Spaans sprak. Ze had voornamelijk met de Cubanen zelf gesproken en wist me het een en ander te vertellen over hoe hun levens eruit zien. Er is nog steeds erg veel controle vanuit de staat. Zo zijn er slechts 3 tv kanalen, waarvan de programmering strak geregeld is. Zo zijn er tot een kwartier voor schooltijd 's ochtends een kinderprogramma. Er is geen reclame, maar er zijn tussen de programma's door wel blokjes met propaganda. De enige buitenlandse programma's die vertoond worden zijn telenovela's (ontzettend dramatische soaps) uit andere landen van Zuid Amerika. Nou weten sommigen daar wel omheen te werken. De Cubanen hebben pas sinds 2 (!) jaar toegang tot internet. Een snelle zoektocht op (haha) internet leert dat er in Nederland al in de jaren '80 mee geëxperimenteerd werd. Echter bepaalde sites, zoals Netflix, worden door de overheid geblokkeerd. Nou zijn er heel wat Cubanen met familie in de VS. Eén van de families heeft een hoop series op een harde schijf gezet en deze opgestuurd. Deze harde schijf ging vervolgens rond onder de Cubanen onder de naam 'the box' of zoiets zodat ze toch meer konden bekijken! Uiteindelijk is de staat er wel achter gekomen. Maar aangezien het niet echt illegaal is, hebben ze toegestaan dat the box rondgaat, maar hebben er wel propagandafilmpjes tussen gezet. Hoe grappig is dat. Om nog even terug te komen op internet. Dat is alleen beschikbaar op bepaalde pleintjes in de stad. Je koopt een kaartje voor 0,5, 1 of 2 uur in en logt in, de minuten beginnen dan weg te tikken. Dit geldt voor zowel de toeristen als de Cubanen, dus ook die zie je met telefoon, laptop of tablet op zo'n pleintje zitten. De kwaliteit van de verbinding varieert nogal, dus effectief heb je vaak minder minuten dan er op een kaartje staan. Aria had ook wat schoolboeken ingekeken. Het politieke systeem van de Castro's is het enige wat erin beschreven wordt, perspectieven op andere systemen bestaan niet. De politie en het leger hebben een sterke controlerende rol in het land, en dan vooral ten opzichte van de Cubanen. Als toerist ben je dus ontzettend veilig, het beroven van een toerist kan een Cubaan op 20 jaar gevangenisstraf komen te staan. Als een Cubaan veel met een toerist (van het andere geslacht) rondwandelt, wordt deze ondervraagd door de politie. Fidel is overigens tot op late leeftijd actief bezig geweest met de politiek. Zo kon je in Trinidad een boekje kopen met zijn perspectieven op de Amerikaanse politiek en Obama, toch vrij recent.

Mijn eerste stop in Santa Clara was het Mausoleum van Che Guevara, liefkozend Che genoemd. Het zit onder een enorm standbeeld met daarvoor het plaza de la revolucion (elk dorpje heeft een eigen plaza de la revolucion waar gepreekt kon worden). Helaas mocht ik geen camera en zelf geen tas mee naar binnen nemen, want het museum/mausoleum was best geestig. Het was volgepropt met rariteiten die ook maar iets met Che van doen hebben. Che is nog steeds een grote held onder de Cubanen, hij wordt gezien als de pure idealist en heeft veel betekend voor het onderwijs en de gezondheidszorg van het land. Ook is hij uiteindelijk niet in de regering betrokken geraakt. Hij is een aantal jaar hoofd van de bank geweest en vond toen dat zijn werk erop zat. Vervolgens trok hij naar Bolivia in de hoop daar een zelfde soort revolutie te ontketenen, wat jammerlijk leidde tot zijn dood. Maar, terug naar het mausoleum. Daar lagen bijvoorbeeld zijn schoolrapporten (niet verder vertellen, maar er stonden ook een aantal vieren op), een aantal filosofische bespiegelingen (helaas in een vrij onleesbaar handschrift), een verrekijker die hij eens gebruikt heeft, wat tandartsinstrumenten en daarachter een foto dat hij van iemand de kies trekt (van alle markten thuis die man), maar ook bijvoorbeeld een bakje waar iemand hem ooit eten uit gegeven heeft. Zo krijg je het museum wel vol. De muren erachter hingen vol met foto's van de held. Wat waarschijnlijk ook heeft bijgedragen aan zijn populariteit is het feit dat het echt een knapperdje is! Een zeer fotogeniek uiterlijk. Naast het museum aan de andere kant was het mausoleum. Toch een beetje luguber, een gekoelde ruimte waar allerlei helden van de revolutie liggen, met het grootste vakje voor Che. Che is overigens officieel niet zijn naam, maar een soort stopwoordje dat in de Argentijnse taal veel wordt gebruikt (ja ja hij is Argentijns) en wat zijn bijnaam is geworden.

Op weg naar een monument aan de andere kant van de stad kwam ik een Cubaan tegen die vrij goed Engels kon, een unicum! Zijn kapsel was ook vrij uniek, hij had kort haar met 3 kleine staartjes met iets langer haar. Al met al een uniek persoon om even mee te babbelen. Ik vertelde hem over de sneeuw, en hij vertelde wat meer over hun leven. Alle Cubanen krijgen van de overheid rijst, bonen, eieren, zout en koffie. Ze krijgen echter maar 1 keer in de 14 dagen vlees, dus vlees en vis moeten ze erbij kopen. Ze hebben daar 2 soorten valuta: Cuc waar de toeristen mee betalen en nationale peso's. Zijn moeder werkte in een ziekenhuis en verdient omgerekend 40 cuc per maand (staat ongeveer gelijk aan 40 euro), in peso's is dat dan wel weer een paar duizend. Ze betalen 1 cuc aan huur per maand. Educatie en gezondheidszorg zijn gratis. Cubanen met een 'gewone' baan leveren 90% van hun loon in (dus echt gratis kunnen we het allemaal niet noemen), Cubanen die met toeristen werken mogen 90 % houden, een lucratieve business dus. Echter, er zijn basisverschillen. Veel Cubanen verhuren een deel van hun huis als casa particulare. Echter, de toerist is wel wat luxe gewend en wil een eigen slaapkamer en badkamer met bij voorkeur een warme douche. Het huis waar de Cubaan met de 4 staartjes woont heeft geen stromend water (dit moet hij met jerrycans ophalen) en maar 3 kamers, geen materiaal om te verhuren dus. Alleen Cubanen die al een groot huis hebben (vaak met sponsoring van familie) kunnen hier dus aan verdienen, waardoor er alsnog verschillen in armoede bestaan. Verder is het erg lastig om naar het buitenland te reizen. Een paspoort kost 100 cuc, een godsvermogen voor een Cubaan. Bovendien moeten ze in het land van bestemming een contactpersoon hebben die allerlei papierwerk voor ze moet invullen voordat ze de oversteek mogen maken. Veel Cubanen verlaten dus nooit het land. Erg interessant om te horen hoe ze daar leven, daar kan je je als Westerling toch weinig bij voorstellen, zo afgesloten van de buitenwereld en zo weinig kansen. Onderwijs mag dan gratis zijn, wat schiet je op met een goede studie als je er alsnog alleen een slecht betaalde baan mee kan bemachtigen?  Ik zou er niet kunnen wonen hoor...

Nog even het monument van de geblindeerde trein bekeken. Dit was de trein met munitie die Fidel en consorten hadden ingenomen. Die was in stukjes gehakt en tentoongesteld. Vervolgens ben ik samen met meneer staartjes de heuvel beklommen van waaraf de rebellen aanvielen. Hij liet me ook tunnels zien, waarin de guerrilla's zich verscholen. Vervolgens ben ik naar mijn casa gegaan om daar te eten (tegen betaling). Het was een aangename verrassing, de garnalen waren echt heerlijk gekruid, een van de weinige keren in Cuba dat ik echt heerlijk heb gegeten. Daarna nog 1 mojito met de Cubaan, hij vond het wel zeer teleurstellend dat ik daarna al naar huis ging, want het had de mooiste avond van m'n leven kunnen worden, maar ik vond het wel welletjes :p.

De dag erop vertrok ik met de bus naar een stad met de mooie Indianen naam Camaguey. Ik kwam in een grappige casa terecht met echte dierenliefhebbers. Ze hadden een hond, en 1 grote en 2 baby schildpadden. Terwijl ik rustig aan mijn verse sapje zat, kwam de dame des huizes aan met een kartonnen doos, ik zei nog: 'hee! popcorn!' want er stond een afbeelding van een popcornmachine op, maar daar bleek ook een beest in te huizen. Een baby vogel, iets wat lijkt op een papegaai. De naam klonk als: Kotokori, het schijnt een lokale soort te zijn. Naar verluidt kan hij allerlei woorden leren. Het was nu nogal een lelijk ding, maar je kon al aan de kleine beginnende veertjes zien dat hij prachtige kleuren zou krijgen en waarschijnlijk tot een mooie vogel zou uitgroeien. Die 1e dag heb ik een beetje op goed geluk door de stad gedwaald, een pleintje en een kerkje bezocht en me verwonderd over het feit dat er in dit stadje winkels te vinden zijn! Het kwam wel erg goed uit, want m'n tandpasta was haast op, dus die kon ik aanvullen. Verder waren er ook wat duurdere hotels en een bioscoop. Toen ik 's avonds  een pizzaatje at, zat ik toevallig naast 2 Nederlandse echtparen, ik was nog niet veel Nederlanders tegengekomen. Eén stel kwam notabene uit Lutjebroek, het dorp met de grappigste naam van Nederland. Terug naar m'n casa hoorde ik ineens allerlei tromgeroffel. Nieuwsgierig ging ik op het geluid af om een hele optocht van trommelende jongeren tegen te komen. De man van het casa wist me later te vertellen dat ze aan het oefenen waren voor carnaval in juni en dat ze daarbij regelmatig door de straten lopen. Vanaf m'n dakterrasje (had ik gewoon, luxe poes) zag ik 's avonds discolichten en hoorde ik heuse Westerse muziek (een hele verademing na dag in dag uit salsa en reggaeton). Toch benieuwd vroeg ik de huiseigenaren wat daar gaande was. Er bleek een concert te zijn op het plaza de la revolucion. Ze vonden het wel spannend als ik als vrouw alleen daarheen ging, maar nadat ik had beloofd niet met vreemde mannen mee te gaan vonden ze dat ik wel een kijkje kon nemen. Het hele plein bleek vol opgedofte Cubanen te staan, geen toerist te zien. Toen ik daar aankwam (3 minuten lopen) was het alweer over met de Westerse muziek en werden populaire Spaanse hits gedraaid. Er zat ook een Engelstalig nummer onder dat 'Shakie shakie' heette, erg hoog niveau uiteraard, bovendien kon de zanger het niet echt uitspreken en klonk het als 'tjeekie tjeekie'. Nadat Shakira het nummer 'bicicleta' inzette (ja dat betekent fiets) vond ik het mooi geweest en keerde ik huiswaarts. Genoeg voor vandaag dacht ik zo! Volgende keer nog een dagje Camaguey en Santiago de Cuba, bovendien verwacht ik dan foto's te hebben, stay posted..!